De vaccinatiegraad voor de vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma)) is voor het derde opeenvolgende jaar licht gedaald met ongeveer een half procent. Als deze trend zich doorzet, neemt de kans op een mazelenuitbraak in de toekomst toe. Internationaal gezien is de vaccinatiegraad in Nederland nog steeds hoog. Dit blijkt uit het rapport Vaccinatiegraad en jaarverslag Rijksvaccinatieprogramma Nederland 2016.

De licht dalende trend is zichtbaar voor alle RVP-vaccinaties voor zuigelingen, kleuters en schoolkinderen. Deze dalende vaccinatiegraad vergroot het risico op toekomstige uitbraken, met name van het zeer besmettelijke mazelen. Een hoge vaccinatiegraad zorgt er voor dat kwetsbare (nog) niet gevaccineerde kinderen worden beschermd (groepsbescherming). De deelname aan de HPV-vaccinatie tegen baarmoederhalskanker is voor het eerst afgenomen, van 61 naar 53 procent. Er is dus sprake van een algehele daling, die zichtbaar is in alle GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)-regio’s.

Internationaal

Een dalende vaccinatiegraad vergroot het risico op een toekomstige mazelenuitbraak zoals momenteel speelt in Italië, Duitsland en andere Europese landen waar de vaccinatiedekking ook lager is geworden. Echter, het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) verwacht geen mazelenuitbraak in Nederland op korte termijn. Nog steeds is bijna 95 procent van de bevolking tegen mazelen ingeënt. Bovendien is de groep die het meeste risico loopt, namelijk het niet gevaccineerde deel van de bevindelijk gereformeerden, blootgesteld aan de ziekte tijdens de laatste mazelenuitbraak in 2013-2014, waardoor nu het risico op verspreiding klein is.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) streeft naar een vaccinatiegraad van 95% voor de eerste en tweede mazelenvaccinatie. Deze norm is nodig om eliminatie van mazelen te bereiken. In Nederland wordt deze norm nu niet meer gehaald.

Meer kennis, meer informatie, meer tijd

Om zicht te krijgen op de oorzaken van de daling in de vaccinatiegraad komt er nader onderzoek in de tweede helft van 2017. Het gaat hierbij om het in kaart brengen van mogelijke oorzaken op sociaal maatschappelijk terrein. Een commissie van sociaal wetenschappers brengt eind 2017 een advies uit over de wijze waarop dit vraagstuk aangepakt kan worden. Daarnaast wordt onderzocht of praktische belemmeringen (toegankelijkheid) binnen de jeugdgezondheidszorg een mogelijke factor zijn. Om de voorlichting over vaccinaties nog toegankelijker voor ouders te maken, werkt het RIVM aan een vernieuwde website over het Rijksvaccinatieprogramma. Binnenkort komt er een e-learning Achtergronden van het RVP beschikbaar die inhoudelijke kennis levert aan professionals. De e-learning stelt professionals in staat om veel gestelde vragen en zorgen van ouders over vaccineren en het RVPte beantwoorden en het gesprek daarover met hen te voeren. Vanaf 1 januari 2018 komt er voor dit gesprek meer tijd beschikbaar.

Vaccinatiegraad (%) per vaccinatie en geboortecohort

Vastgesteld op leeftijd 2 jaar (zuigelingen), 5 jaar (kleuters), 10 jaar (schoolkinderen) en 14 jaar (adolescente meisjes).

Betekenis afkortingen
D=difterie, K=kinkhoest, T=tetanus, P=poliomyelitis, Hib=Haemohilus influenzae type b, Hep B=hepatitis B, Pneu=pneumokokken, B=bof, M=mazelen, R=rodehond, Men C=meningokokken C, HPV Humaan Papilloma Virus (Humaan Papilloma Virus)=humaan papillomavirus.
* volledig = alle RVP-vaccinaties volgens schema ontvangen op 2-jarige leeftijd.